Het boek Rechters / Richteren

Ontstaan

Men neemt aan dat de meeste verhalen in het boek Rechters ontstaan zijn tussen de 12e en de 10e eeuw voor Christus. Ze zijn dus veel ouder dan het boek zelf. Een samensteller voegde die verhalen bijeen als historische beschrijvingen met een theologische betekenis. De laatste hand aan dit boek werd waarschijnlijk gelegd in de 5e eeuw voor Christus, ongeveer 500 jaar na de gebeurtenissen die er in beschreven worden.

Naam van het boek

Het boek ‘Rechters’ gaat over de periode in de geschiedenis van het Hebreeuwse volk waarin men de leidende figuren ‘rechter’ noemde. Wat hun functie precies was is niet duidelijk. Sommigen hebben recht gesproken, anderen waren eerder militaire leiders.
De rechters zegden niet alleen wat goed en fout is, maar vertelden ook hoe de mensen moeten leven.

Inhoud

Het boek 'Rechters' gaat over de periode waarin het volk Israël de overgang maakt van het nomadenleven, naar het sedentaire leven.
In die tijd vormde Israël nog geen staatkundige eenheid. Het land was onder de verschillende stammen verdeeld en elke stam had de handen vol met eigen problemen, die meestal te maken hadden met spanningen met de omringende volkeren. Het boek zoekt de oorzaak van deze verwarring bij het volk Israël zelf, omdat het de geboden van JHWH niet naleefde (Rechters 3, 3-4) en de Kanaänietische Baäl en Astarte begon te vereren.

Een aantal sterke figuren stond op om deze plunderingen te bestrijden en voor langere of kortere tijd rust te brengen. Deze 'rechters' (sjofeten) deden recht aan God en aan het verdrukte volk. Zij waren tegelijk veldheer, rechter en priester. Ze brachten het volk van JHWH telkens opnieuw terug tot trouw aan het verbond.

Terugkerende structuur

De verhalen over de verschillende rechters volgen een vaste structuur:
. De Israëlieten zijn ontrouw tegenover God: ze beginnen de plaatselijke goden te vereren.
. God straft hen door hen uit te leveren aan hun vijanden. Die vallen de Israëlieten aan en onderdrukken hen.
. De Israëlieten bekeren zich en roepen God om hulp
. God zendt een rechter om Israël te leiden en te bevrijden van hun vijanden.
. De vijand wordt verslagen. Er volgt een periode van rust en vrede, die eindigt wanneer de rechter sterft.

Het ritme van deze terugkerende structuur wordt doorbroken door het aanstellen van een koning (eerste boek Samuël).

Echt gebeurd?

Het boek 'Rechters' beschrijft de geschiedenis van het volk Israël tussen de verovering van Kanaän onder Jozua en de aanstelling van een koning onder Samuel.

Het boek geeft de indruk dat de verschillende rechters elkaar opvolgden. Maar dit kan onmogelijk omdat die periode dan 410 jaar geduurd zou hebben. Vermoedelijk traden verschillende rechters in dezelfde periode op, maar dan in een ander gebied.

Ook valt het op dat er twaalf rechters optraden. Dit is bijna te mooi om historisch waar te zijn, want twaalf is een belangrijk symbolisch getal in de Bijbel. Het verwijst naar de twaalf stammen van Israël.

Suggestie

Jongeren

ONDERZOEKEN

Een terugkerende structuur

In het boek 'Rechter's kan men in de verhalen van de verschillende rechters de volgende structuur terugvinden:
. De Israëlieten zijn ontrouw tegenover God.
. God straft hen door hen uit te leveren aan hun vijanden.
. De Israëlieten bekeren zich en roepen God om hulp.
. God zendt een rechter om Israël te leiden en te bevrijden.
. De vijand wordt verslagen. Er volgt een periode van rust en vrede.

Zoek deze structuur terug in de verhalen over de rechter Simson. (Rechters 13, 1- 16, 31)

Overweging

Sim D'Hertefelt

Wat hebben het nieuws en het Bijbelboek Rechters gemeen?

(Kerknet, vrijdag 5 oktober 2018)

Oorlog, vernietiging, etnische zuivering, horror… De redenen voor al dat geweld worden in het boek gaandeweg belachelijker. Eerst is het nog volkerenmoord voor levensruimte. Een beetje verder in het verhaal gaan broedervolken in de clinch omdat het ene van het andere niet heeft mogen meedoen aan de slachtpartij van een derde. De tekst bevat zelfs een van de oudste meldingen van zelfmoordterrorisme (Rechters 16, 30) én van milieuterrorisme (Rechters 9, 45).
De leiders van het volk (de rechters of richters waarnaar het boek is genoemd) raken hoe langer hoe meer elk zinnig spoor bijster. Ze laten zich leiden door blinde impulsen, gesjacher en bedrog, seksuele driften en bot eigenbelang. Lachwekkend als het niet zo tragisch was. En herkenbaar!
Je moet niet eens gelovig zijn om je af te vragen: Waar is God in dit verhaal? Of als je net het nieuws hebt uitgezet: waar is God in deze tijd?
Richten de rechters zich al tot God, dan wordt al snel duidelijk dat het om een excuusgod gaat. Een god die menselijke (en meestal ontmenselijkende) plannen moet rechtvaardigen en helpen slagen. Ook dat is pijnlijk actueel.
Als ik het boek letterlijk lees, dan is het schokkend genoeg om de Bijbel definitief de rug toe te keren. Maar volgens Gerda van de Haar kan ik de tekst ook ironisch lezen. Door de spot te drijven met de leiders bedoelt de schrijver het tegendeel van wat hij zegt. Zonder commentaar en met veel zwarte humor toont hij hoe een maatschappij zonder God (maar wel soms in naam van God) tendeert naar zinloos geweld en chaos. Het spirituele effect van Rechters is dat van een choquerende wake-up-call.